อปัณณกวรรควรรณนาที่ 3

อรรถกถาปธานสูตร

พึงทราบวินิจฉัยในปธานสูตรที่ 1 แห่งวรรคที่ 3 ดังต่อไปนี้ :-
บทว่า อปณฺณกปฏิปทํ คือข้อปฏิบัติไม่ผิด. บทว่า โยนิ จสฺส
อารทฺธา โหติ ความว่า ก็เหตุแห่งความสิ้นอาสวะของภิกษุนั้นเป็นอันบริบูรณ์
แล้ว. บทว่า อาสวานํ ขยาย ได้แก่ เพื่อพระอรหัต.
จบอรรถกถาปธานสูตรที่ 1

2. ทิฏฐิสูตร

ว่าด้วยธรรมเป็นเหตุสิ้นอาสวะ 4 ประการ

[72] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ภิกษุผู้ประกอบด้วยธรรม 4 ประการ
ชื่อว่า อปัณณกปฏิปทา และ เหตุแห่งความสิ้นอาสวะ ชื่อว่าเป็นอันภิกษุนั้น
ได้เริ่มแล้ว ธรรม 4 ประการคืออะไร คือ เนกขัมมวิตก (ความตรึก
ในอันออกจากกาม) อพยาบาทวิตก (ความตรึกในอันไม่พยาบาท) อวิ-
หิงสาวิตก (ความตรึกในอันไม่เบียดเบียน) สัมมาทิฏฐิ (ความเห็นชอบ)
ภิกษุผู้ประกอบด้วยธรรม 4 ประการนี้แล ชื่อว่า อปัณณกปฏิปทา และ
เหตุแห่งความสิ้นอาสวะ ชื่อว่าภิกษุนั้นได้เริ่มแล้ว.
จบทิฏฐิสูตรที่ 2
ทิฏฐิสูตรที่ 2 ง่ายทั้งนั้น.

3. สัปปุริสสูตร

ว่าด้วยธรรม 4 ประการของอสัตบุรุษและสัตบุรุษ

[73] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย บุคคลผู้ประกอบด้วยธรรม 4 ประการ
พึงทราบว่าเป็นอสัตบุรุษ ธรรม 4 ประการคืออะไร คือ
อสัตบุรุษในโลกนี้ เรื่องใดเป็นข้อเสียหายของผู้อื่น แม้ไม่มีใครถาม
ก็เผยเรื่องนั้น จะกล่าวอะไรถึงถูกถาม มีใครซักถามเข้าก็เล่าเรื่องอันเป็นข้อ
เสียหายของผู้อื่นเสียอย่างพิสดารเต็มที่ ไม่ให้บกพร่อง ไม่หน่วงเหนี่ยวทีเดียว
นี่พึงทราบเถิดว่า ผู้นี้เป็นอสัตบุรุษ
อีกประการหนึ่ง อสัตบุรุษ เรื่องใดเป็นเกียรติคุณของผู้อื่น แม้
ถูกถาม ก็ไม่เผยเรื่องนั้น จะกล่าวอะไรถึงไม่ถูกถาม ถูกซักถามจังหน้าเช้า
(ไม่มีทางหลีก) ก็เล่าเกียรติคุณของผู้อื่นอย่างอ้อมแอ้มไม่เต็มปาก อ้อมค้อม
หน่วงเหนี่ยว นี่พึงทราบเถิดว่า ผู้นี้เป็นอสัตบุรุษ
อีกประการหนึ่ง อสัตบุรุษ เรื่องใดเป็นข้อเสียหายของตน แม้ถูกถาม
ก็ไม่เผยเรื่องนั้น จะกล่าวอะไรถึงไม่ถูกถาม ถูกซักถามจังหน้าเข้า ก็เล่าข้อ
เสียหายของตน อย่างอ้อมแอ้มไม่เต็มปาก อ้อมค้อม หน่วงเหนี่ยว นี่พึงทราบ
เถิดว่า ผู้นี้เป็นอสัตบุรุษ
อีกประการหนึ่ง อสัตบุรุษ เรื่องใดเป็นเกียรติคุณของตน แม้ไม่มี
ใครถามก็เผยเรื่องนั้นขึ้นเอง จะกล่าวอะไรถึงมีคนถาม มีใครซักถามเข้าก็เล่า
เรื่องที่เป็นเกียรติคุณของตนอย่างพิสดารเต็มที่ไม่ให้บกพร่อง ไม่หน่วงเหนี่ยว
ทีเดียว นี่พึงทราบเถิดว่า ผู้นี้เป็นอสัตบุรุษ
บุคคลผู้ประกอบด้วยธรรม 4 ประการนี้แล พึงทราบว่าเป็นอสัตบุรุษ